Piechota autoramentu narodowego - piechota polska

[Bartec]

Mój post:

- Od Batorego do Sobieskiego
- tylko teksty źródłowe i ryciny z epoki.



To może zacznijmy od początku...

Uniwersał królewski o utworzeniu piechoty wybranieckiej z 1578 r.
"Stefan, z Bożej łaski król polski etc.
Wszem w obec i każdemu z osobna, starostom i dzierżawcom wsi naszych królewskich, jako też poddanym naszym i innym wszystkim, którym by to wiedzieć należało, uprzejmie i wiernie nam miłym, łaskę naszą królewską [oznajmujemy]
(...) Iż na przeszłym warszawskim sejmie uchwalona jest konstytucja wedle opatrzenia pieszych na potrzeby wojenne, tak z miasteczek jako i wsi królewskich, wedle słusznej liczby łanów (...)
Powinność takowego pieszego będzie ta: w każdą ćwierć roku do rotmistrza swego albo porucznika jego, na miejsce oznajmione stawić się do lustracji z rusznicą swą dobrze narządzoną, szablą, siekierką, i barwą taką, jaka mu rotmistrz albo porucznik naznaczy, z inszymi pieszymi podobną. Proch też swój i ołów ma mieć. A kiedybykolwiek się trafiło wtarnąć nieprzyjacielowi koronnemu w ziemię naszą, tedy ten pieszy żołnierz powinien będzie stawić się do rotmistrza swego, na miejsce, które on naznaczy i nakładem swym służyć. A kiedy nam potrzeba będzie wywieść te piechotę do wojska naszego, tedy my żołd jej płacić będziemy porówno z drugimi pieszymi.
Postanowienie to (odnośnie) pieszych teraz we wsiach naszych tylko czynimy, a co się tyczy miast i miasteczek, w tych też potem około tego podobną ordynację ustanowimy (...)
Dan we Lwowie, roku Pańskiego 1578, a panowania naszego trzeciego.
Stefan król"

Akta historyczne do panowania Stefana Batorego, wyd. J. Janicki, Biblioteka Ordynacji Krasińskich, t. V/VI, Warszawa 1881, nr. 95, s. 140-141.

[Bartec]

Mój post

Relacja Bartosza Paprockiego o bitwie pod Lubieszowem.

"[...] Niemcy także uderzyli w bębny, machając proporcy, zatem strzelbę zaraz na hajduki wypuścili, którą w nich żadnej szkody nie uczynili, bo hajducy dymy obaczywszy przypadki na kolana, potem się porwawszy a przybliżywszy do nich z rusznicami w onym gęstym a wielkim ludzie szkodę znaczną uczynili. Zatem Niemcy z dział bić poczęli, z których też żadnej szkody nie uczynili. [...] Widząc Niemcy, że im hajducy barzo szkodzili, puścili się do nich ze spisami [tj. zaatakowali pikami], bacząc lud mały chcieli go prędko zeprzeć [znieść]. Wadacz Michał to bacząc, już chrom [kulawy] będąc, krzyknął na hajduki, aby do szabel skoczyli, rusznice odłożywszy, zaraz im spisy zucinali. [...]"

[Bartec]

Mój post

"...2.A naprzód z łanów piętnastu według kwitów poborowych tak jako z łanów pobory dają, salvis abiuratis, muszkieter jeden pewny do wojny sposobny w barwie błękitnej szyptuchowej w palendraku kirem białym według zwyczaju podszytym krojem niemieckim, białych guzików sześć, z muszkietem lontowym z szablą i toporem podgórskim, prochu funtów dziesięć, ołowiu funtów dwadzieścia ma mieć, w rydel i motykę przytem ma być wyprawiony. A że praeterito exmplo, każdemu muszkieterowi z łanów piętnastu koń z wozem i żywnością opatrzony I siodło dla potrzeby jakiej aby był dany uchwaliliśmy.
3. Takiego tedy sposobiwszy z łanów piętnastu muszkietera na dzień szesnasty Augusti popisu naznaczonym pod Siemikowcami przed IMciami pp. komisarzami niżej mianowanmi p. rotmistrzowi obranemu oddać mamy, sub poenis w konstytucyi desciptis.
4. Przy tym popisie żołd na pół roku ma być obmyślony, tak aby na miesiąc po ośm zł. wyszło. Insuper przy oddaniu każdego muszkietera p. rotmistrzowi respectu traktamentu jako i na inszych oficerów, także na chorągwie i bembny po cztery talery od każdego muszkietera na dwie ćwierci dać uchwaliliśmy.
..."

Akta grodzkie i ziemskie, T. 24 Laudum sejmiku halickiego z 28 lipca 1655

[Bartec]

Mój post

O barwie z uniwersału rotmistrza Łukasza Załęskiego z r. 1630:

„barwa zwyczajna obłoczysta, pętlice czerwone dla pachołków, dziesiętnicy zaś delie czerwone, żupany białe. Podszewka u pachołków tak do delii, jak do żupanów czerwona, a u dziesiętników zielona pod deliami czerwonymi"

[Bartec]

Mój post

Część tekstu uchwały z 1655 roku powołującej piechotę łanową z województwa podlaskiego.

"Mąż do wojennych prac sposobny w żupanie błękitnym w pół goleni, katanka czerwona kierem złotem podszyta, muszkiet lontowy, siekierka, szabla, prochu, ołowiu, żywności na pół roku, rydel, motyka…”

[MIREK-0707]

Witam SZ. panów. Z wpisów historycznych wynika że piechota była częścią armi przeznaczoną do wszelakich prac, zajęć obozocych i oblężniczych.
Toporek na wzór podgórski rydel czy motyka też były używane. Nie wiem ilu z szanownych kolegów było w Wojsku Polskim ale mam wrażenie że brakuje nam do kompletu tylko pełno krwistych arabów ze stajni w Janowie Podlaskim bo reszta ekwipunku będzie prosto z dworu Czartoryskich

[cjasiu]

Chciałbym aby tak było , ale pomarzyć każdemu można.

[semen]

Jak ktoś chce to mogę podrzucić kilka udokumentowanych źródłowo (wykopaliska) czekanów używanych na terenie Polski od XV wieku do czasów nowożytnych.
Zamierzam sobie takowy sprawić (po arkebuzie).
A Mirek ma rację. Brakuje nam wielu podstawowych prostych narzędzi i przedmiotów.

[Bartec]

List przypowiedni na litewską rotę hajducką w 1615 roku.

"Zygmunt III, z bożej łaski, król polski, wielkie książę litewskie, ruskie, pruskie, mazowieckie, żmudzkie, inflantskie, a szwedzki, gottski, wandalski dziedziczny król.
Dla zabieżenia niebezpieczeństwom z ziemi moskiewskiej na granice państwa Naszego W. Ks. Litewskiego ustawicznie zachodzącym, i dla zatrzymania zamku Naszego i włości smoleńskiej, niemniej też poglądając na wysłanie komisarzów dla traktatów z Moskwą o pokoju, by przy potędze sposobnej, słusznemi kondycjami uczynić się mógł, tudzież dla niebezpieczeństw wewnętrznych domowych od ludzi swawolnych, którzy, zapomniawszy zwierzchności i srogości prawa pospolitego, chorągwie podnoszą i pokoju pospolitego turbować nie przestają; mając dobrze zaleconą dzielność i chęć Wierności Twojej służbę na sto piechoty, naznaczając płacę, z skarbu W. Ks. Litewskiego, tak z reszt jako i podatków w przyszły czas pozwolonych, na każdego pachołka na miesiąc po cztery talary węgierskie, na dziesiętniki, chorążego i bębenistę na miesiąc po piąciu talerów węgierskich, na chorągiew, bęben i sukno karaziowe na barwę z skarbu według zwyczaju. A ta służba począć się ma od popisu przez pisarzem Naszym polnym, a trwać ma przez dwa kwartały, albo póki rzeczpospolita potrzebować będzie, i póki od nas wypowiedziana nie będzie. Starać się tedy Wierność Twoja będziesz, żebyś na tę rotę pod chorągiew swoję, ludzi służałych, i w rzemieśle rycerskiem umiejętnych, z rynsztunkiem piechotnym powinnym zebrawszy, tam gdzie będzie pokazanie hetmana naszego W. Ks. Litewskiego stawił się, i pod jego regimentem nam i rzeczypospolitej służył, zarabiając sobie na sławę dobrą, u Nas i u rzeczypospolitej na przysługę. To jednak sobie warujemy abyś Wierność Twoja, obecnie sam przy rocie swej mieszkał i ludzi swe w rządzie dobrym i posłuszeństwie zachował, żeby ludziom ciężcy nie byli, stacyi po włościach nad zwyczaj dawny nie wyciągali. Czem Wierność Twoja u Nas i u Rzeczypospolitej przysługę sobie i sławę dobrą, i łąskę Naszą zjednasz."

[Bartec]

Fragment Wjazdu wspaniałego posłów polskich, gdy do Paryża po Królowę Maryę Ludwikę przyjechali, 1645r

"Pan Chłapowski Rotmistrz pieszy JPana Wojewody Pozn[ańskiego] Opalińskiego, na nim żupan atłasowy żółty, ferezya szkarłatna sobolami podszyta, czapka złotogłowowa sobola, zapona rubinowa przy piórach białych żurawich, buzdygan złocisty w ręku na drzewie indyjskim, przy boku miał szablę turkusami sadzoną, pod lewą nogą koncerz [oczywiście rotmistrz, mimo że dowodził piechotą, jechał konno], takąż robotą iako i szabla, koń pod nim cudny, siodło i czaprak haftowany złotem w kwiaty, strzemiona srebrne szerokie: na głowach podpierścień takiż: wodza, z łańcuchów srebrnych bardzo piękney roboty. Za nim szło piechoty 30 w żupanach czerwonych sukiennych, w katankach, w deliach tegoż sukna i maści, które sobie na ramiona powrzucali, u każdey deliyi po 8 srebrnych guzów, za magierką nożyki srebrne, na lewem ramieniu muszkiet, a w prawey ręce siekierka; wszyscy wygoleni po polsku. Przodkiem szło 4 dziesiątników, w takieyże barwie, z dardami, proporce, żółte i czerwone: A za nimi 6 szyposzów.
Po tem jechał Pan Pieczowski Rotmistrz pieszy Jmci Xięcia Biskupa Warmińskiego, w żupanie atłasowym szkarłatnym, w ferezyi axamitney zapona z piórami iak i u pierwszego Rotmistrza: na konu też tak dobrym i tak przystojnym iako i pierwszy, tylko że na nich była barwa zielona, za nim szło piechoty 25 w takimże stroiu, a petlice srebrne u delyi, w lilie robione za nimi 6 szyposzów, ubrani iako i piechota."